Türkiye'nin anıt ağaçları zamana meydan okuyor

Türkiye'nin farklı noktalarında tescillenerek koruma altına alınan ve doğal miras kabul edilen anıt ağaçlar, tarihe tanıklık ediyor.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının "www.anitagaclar.gov.tr" sitesinde yer alan bilgiye göre, Türkiye'nin dört bir köşesinde koruma altında olan, bazıları binlerce yıldır ayakta duran dev ağaçlar zamana meydan okuyor.

Hatay'dan Zonguldak'a, Şanlıurfa'dan Antalya'ya Anadolu coğrafyasının birçok yerinde gökyüzüne uzanan ülkenin doğal hazineleri, gelecek kuşaklara aktarılması için anıt ağaç olarak tescilleniyor. Yörede yaşayanlar da kimi zaman gölgesinde dinlendikleri, kimi zaman buluşma noktası seçtikleri, hatıralarında yer tutan ağaçları özenle koruyor.

AA ekipleri, bulunduğu yörenin tarihi, kültürü ve folklorunda özel yere sahip anıt ağaçlardan bazılarını görüntüledi.

Antalya'nın Kumluca ilçesinde "Ambar Katran" ismi verilen 2 bin 327 yaşındaki sedir ağacı, 262 santimetrelik gövde çapı ve 25 metrelik boyuyla dikkati çekiyor. İlçe halkının katran elde etmesi ve çok geniş çaplı olması nedeniyle "Ambar gibi ağaç" nitelendirmesinden dolayı ağaca "Ambar Katran" deniliyor. Bölgede koruma altındaki bir diğer anıt ağaç olarak da Elmalı ilçesindeki 1701 yaşındaki, "Kokulu Ardıç" öne çıkıyor.

- 4 bin 117 yaşındaki porsuk ağacı zamana meydan okuyor

Zonguldak'ın Alaplı ilçesinde koruma altına alınarak tescillenen 4 bin 117 yaşındaki porsuk ağacı ihtişamıyla göze çarpıyor.

Bronz Çağ'a tarihlenen ve Anadolu'nun bilinen en yaşlı ağacı olan ağaç, dünyanın en yaşlı beş ağacı arasında yer alıyor. Tescili 2 Nisan 2018'de yapılan ağacın, hala sağlıklı olduğu ve zarar verilmediği takdirde en az 4 bin yıl daha yaşayabileceği değerlendiriliyor. Yerli ve yabancı ziyaretçilerin uğrak noktası olan ve "yaşayan tarih" olarak nitelendirilen ağaç, bölge turizmine de katkı sağlıyor.

Hatay'ın Samandağ ile Payas ilçelerinde 2001 yıllık çınar ile 1351 yıllık zeytin ağacı ihtişamlarıyla tarihe tanıklık ediyor. Payas'ta 2. Selim Külliyesi'nin içinde yer alan caminin avlusundaki zeytin ağacı 1976'da "anıt ağaç" olarak tescillendi. 100 santimetre gövde genişliğine sahip ağaç, yılda yaklaşık 300 kilogram zeytin veriyor.

Samandağ ilçesindeki "Musa Ağacı" olarak bilinen çınarın, Hazreti Musa'nın toprağa dikili olarak unuttuğu asasının yeşermesiyle binlerce yıldır ayakta durduğuna inanılıyor. 7 buçuk metre gövde genişliğindeki çınar, bölgeye gelenlerin uğrak noktaları arasında yer alıyor, ziyaretçiler hatıra fotoğrafı çektiriyor.

- 3 bin yıllık antik kentin 15 asırlık tanığı

Muğla'nın Yatağan ilçesinde Pagan inanışının merkezi kabul edilen 3 bin yıllık Lagina Antik Kenti'ndeki birçok zeytin, anıt ağaç olarak tescillenmiş durumda. Bu tarihi tabiat varlıkları arasında 1501 yıllık zeytin ağacı ön plana çıkıyor. Antik kentteki hayattan geriye kalan son canlı tanıklardan olan 6 metrelik zeytin ağacı, alana gelen ziyaretçilere antik kent kalıntılarıyla tarihi yaşamı anımsatıyor.

Burdur'un Ağlasun ilçesindeki Cumhuriyet Meydanı'nda bulunan ve ilçenin simgesi haline gelen çınarı, Sagalassos Antik Kenti'ni görmeye gelen yerli ve yabancı turistler ziyaret etmeden geçmiyor. İhtişamıyla ilçenin tarihinin yaşayan tanığı olan ve sıcak günlerde yöre halkının gölgesinde dinlendiği dev ağaç, ihtişamıyla göz kamaştırıyor.

Altınyayla'daki Karanlık Dere Kanyonu'nun girişinde bulunan sedir ağacı da heybetiyle hayranlık uyandırıyor.

Kütahya merkeze bağlı Sekiören köyündeki 1146 yıllık saplı meşe ağacı, dikkati çekiyor. Gövde çapı 201 santimetre, boyu ise 20 metre yüksekliğinde olan ağaç, aynı zamanda çok sayıda sincaba ev sahipliği yapıyor. Sonbaharda yaprakları dökülen meşe ağacının dalları adeta insan vücudundaki damar sistemini andırıyor.

Elazığ'ın Palu ilçesinde 1147 yaşındaki çınar ağacı birkaç metre arayla yanında bulunan daha küçük yaştaki 3 anıt ağaçla asırlara tanıklık ediyor.

Şanlıurfa Akçakale, Manisa Kırkağaç, ve Mersin'in Mut ilçesindeki asırlık zeytin ağaçları ile Konya Taşağıl'daki ardıç, Kahramanmaraş Onikişubat ve İstanbul Sarıyer'deki çınarlar öne çıkan diğer anıt ağaçlar arasında yer alıyor.

- Anıt ağaçların tescili

Yaş, çap ve boy itibarıyla kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip olan, yöre folklorunda, kültür ve tarihinde özel yeri bulunan, geçmiş ile bugün, bugün ile gelecek arasında iletişim sağlayabilecek uzunlukta doğal ömre sahip ağaçlar "anıt ağaç" olarak kabul ediliyor.

Tabiat varlığı olan anıt ağaçların tespit ve tescil süreçleri, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğünün görevleri arasında yer alıyor. Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonlarınca alınan tescil kararları onaylanmak üzere Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına gönderiliyor ve Bakan onayı ile tescil işlemi tamamlanıyor. Bakanlığın yetki ve sorumluluğunda, Eylül 2021 itibarıyla ülke genelinde toplam 9 bin 295 anıt ağaç bulunuyor.

Anıt ağaçlar, büyüklük ve kültürel özelliklerine göre "Boyutsal Anıt Ağaçlar", "Tarihi Anıt Ağaçlar", "Folklorik Anıt Ağaçlar" ve "Mistik Anıt Ağaçlar" olmak üzere dört gruba ayrılıyor.